۲۵ اردیبهشت روز بزرگداشت حكيم فردوسی

۲۵ ارديبهشت‌ماه روز بزرگداشت حکیم فردوسی  بزرگ‏ترين حماسه‌سرای ايران و يكی از حماسه‌سرايان بزرگ جهان است.

بزرگداشت فردوسی«ابوالقاسم حسن پور علی طوسی» معروف به فردوسی متولد سال ۳۱۹ شمسی در در روستای باژ از توابع طبران طوس خراسان، سخن‌سرای ایرانی و سراینده‌ی شاهنامه حماسه‌ی ملی ایران است.

شهرت جهانی فردوسی، به خاطر كتاب شاهنامه است كه وی سرودن آن را از دوران جوانی آغاز كرد. به گفته‌ی فردوسی، سرودن شاهنامه، سی سال طول كشيد. اين اثر جاويدان فردوسی كه در شمار بهترين آثار حماسی عالم است، در حدود پنجاه هزار بيت دارد و تاكنون به زبان‌‏های مختلف دنيا ترجمه شده است.

شاهنامه فردوسی بر اثر نفوذ شديدی كه در ميان طبقات مختلف ايرانيان يافت، در همه‌ی ادوار تاريخی بعد از قرن پنجم هجری مورد توجه بود چنان‌كه همه‌ی شاعران حماسه‌گوی ايرانی تا عهد اخير تحت تاثير آن بوده و از آن پيروی كرده‌‏اند.

فردوسی در شاهنامه از دودمان‌های پادشاهی پیشدادیان و کیانیان و اشکانیان و ساسانیان نام برده‌ است. سروده‌های دیگری نیز به فردوسی نسبت داده شده‌ است که بیشتر بی‌پایه دانسته‌اند. شناخته‌شده‌ترین آن‌ها مثنوی یوسف و زلیخا و گرشاسپ‌نامه و هجونامه‌ای در نکوهش سلطان محمود است.

سروده‌های فردوسی نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای دیگر مورد پژوهش و بررسی و در دانشگاه‌های شناخته‌شده‌ی دنیا مانند دانشگاه کمبریج انگلستان و دیگر دانشگاه‌های اروپایی و آمریکایی مورد مطالعه قرار گرفته‌ است و تازه‌ترین پژوهش‌ها درباره‌ی شاهنامه در مرکز مطالعات خاورمیانه و اسلامی دانشگاه کمبریج منتشر شده‌ است. در میانه‌ی نوروز ۱۳۸۵ برگردان تازه‌ای از شاهنامه به زبان انگلیسی در آمریکا منتشر شد. «دیک دیویس» پدیدآورنده‌ی این نسخه جدید که پروفسور زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اوهایوی آمریکا و عضو انجمن سلطنتی ادبیات است با ارائه‌ی این برگردان نوین، نوروز ایرانی را جشن گرفت.

فردوسی در بيان افكار و نقل معانی و رعايت سادگی زبان، صراحت و روشنی سخن، انسجام، استحكام و متانت كلام در درجه‌‏ای از قدرت است كه كلامش همواره در ميان استادان، نمونه‌ی اعلای فصاحت و بلاغت شمرده شده و به منزله‌ی سخن سهل و ممتنع تلقی شده است.

فردوسی سخن‌سرایی وطن‌پرست و در میهن‌خواهی استوار بود. این باور پایدار او از جای جای شاهنامه و به ویژه از شور فردوسی در ستایش ایران و نژاد ایرانی به خوبی آشکار است. او از تاریخ نیاکان خود و داستان‌ها و افسانه‌ی شاهان و تاریخ ایران آگاهی و یا به دانستن آن‌ها شوق و دلبستگی فراوان داشت. و به همین سبب است که به این کار بزرگ دست زد و تا هنگامی که گرفتار فقر و تهیدستی نگشت، یعنی مال و ثروت نیاکانی را بر سر کار شاهنامه نگذاشت، به دربار شاهان و جایزه‌های ایشان چشم نداشت. فردوسی در سرودن شاهنامه، گذشته از انگیزه‌ی وطن‌خواهی و باورهای میهنی، کمابیش پشتیبانانی داشته‌ است. او خود از چند تن یاد کرده‌ است که ایشان به گونه‌ای در برانگیختن او کوشیده‌اند. یکی از آنان که بیش از همه مورد ستایش اوست، کسی‌ است از بزرگان و فرمانروایان آن روزگار که فردوسی ویژگی‌هایش را برمی‌شمارد، اما آشکارا نام او را نمی‌گوید.

به نظر فروغی از ویژگی‌های فردوسی پاکی زبان و عفت اوست. در تمام شاهنامه یک واژه و یا یک عبارت مستهجن دیده نمی‌شود و پیداست که فردوسی بر خلاف بسیاری از شاعران، از آلوده کردن خود به هزل و زشتی‌ها کناره‌گیری داشته‌ است و هر جا که به فراخور داستان‌سرایی مطلب شرم‌آمیزی می‌بایست نقل کند بهترین و نازک‌ترین عبارت‌ها را برای آن یافته است. عفت‌خواهی فردوسی به اندازه‌ای‌ است که در داستان‌هایی هم که به فراخور طبیعت بشری بی‌اختیار رخ می‌دهد، نمی‌پسندد که پهلوانان او گرفتار نفس شده و از حدود مشروع فراتر رفته باشند.

هیچ‌کس به اندازه‌ی فردوسی باورمند به خرد و دانش نبوده و تشویق به اندوختن دانش و هنر نکرده است. فردوسی مانند خیام در اشعارش به کوتاهی زندگانی افسوس می‌خورد و بیان حیرانی می‌کند که انسان برای چه آمده‌است و کجا می‌رود و پس از این زندگی چه خواهد شد.

برای بزرگداشت مقام اين شاعر و سخن‏‌سرای نامی، روز ۲۵ ارديبهشت هر سال به نام حكيم ابوالقاسم فردوسی نام‌گذاری شده است تا فرصتی فراهم شود كه علاوه بر شناساندن اين شخصيت بزرگ ادبی به اقشار مختلف مردم، زمينه‌ی حفظ اين گنجينه و ميراث غنی در همگان به وجود آید.