دکتر محمد مصدق

وی بعد از سقوط رضاشاه، از تبعید به عرصهٔ سیاست بازگشت.تندیس دکتر محمد مصدق سردیس یادمان گروه فرهنگی هنری یادمان

در سال ۱۳۲۸ با چندین حزب وارد اتحاد شد

و با همکاری افرادی مانند حسین فاطمی به تأسیس جبههٔ ملی ایران اقدام کرد.

جبههٔ ملی و در رأس آن‌ها مصدق،

به پیشنهاد فاطمی برای شروع استعمارستیزی در ایران، ملی شدن صنعت نفت را مطرح کردند.

مصدق در سال ۱۳۳۰ به نخست وزیری رسید و در اولین قدم، نفت ایران را ملی کرد.

به همین دلیل طرح سقوط دولت او توسط انگلستان (که تا قبل از ملی شدن نفت،

صاحب عمدهٔ نفت ایران بود) ریخته شد و سرانجام در کودتای ۲۸ مرداد که توسط سازمان سیا انجام شد،

دولت مصدق به صورت غیرقانونی و در حالی که محمدرضا پهلوی

شدیداً با مصدق مخالفت می‌کرد و خواستار سقوط دولت مصدق بود، ساقط شد.

یکی دیگر از دلایل سقوط دولت او، مخالفت‌های ابوالقاسم کاشانی با مصدق بود.

کاشانی در حالی که قبلاً از مصدق حمایت می‌کرد، به همراه جمع کثیری از روحانیون به مخالفت با مصدق برخاست.

بعد از آن مصدق در دادگاه نظامی محاکمه شد و علی‌رغم دفاعیهٔ مستندی که از خود ارایه داد،

به سه سال حبس انفرادی محکوم شد.پس از تحمل سه سال زندان،

مصدق به دستورمحمدرضا پهلوی به قلعهٔ احمدآباد تبعید شد و تا پایان عمر خود، در آن جا تحت نظارت قرار داشت و به گفتهٔ خودش،

«هر روز آرزوی مرگ می‌کرد»مصدق سرانجام در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ بر اثر بیماری سرطان در ۸۷ سالگی

در بیمارستان نجمیهٔ تهران تحت نظر مأموران ساواک درگذشت و به دلیل مخالفت شاه

با دفن او مطابق با وصیت‌نامه‌اش درکنار کشته‌شدگان قیام سی تیر، در احمدآباد به خاک سپرده شد.

مصدق از طرفداران انقلاب مشروطهٔ ایران بود و معتقد بود که شاه فقط باید نمادی برای وحدت باشد.

مصدق در دوران نخست وزیری کوشید تا قدرت شاه را محدود به چارچوب مشخص شدهٔ آن در قانون اساسی مشروطه کند.